Historia Kazanowa

W XVI wieku znaczna część dzisiejszej gminy Kazanów należała do rodu Kazanowskich herbu Grzymała.

W roku 1566 Marcin Kazanowski – hetman polny koronny – uzyskał od króla Zygmunta Augusta przywilej na założenie miasta na gruntach wsi Miechów. Miasto Kazanów lokowane było na prawie niemieckim, uzyskało prawo organizacji jarmarków i targów. Kolejni właściciele Kazanowa – rodzina Głogowskich herbu Grzymała – rozpoczynają budowę kościoła parafialnego.

W wieku XVII właściciel Kazanowa Remigian Strzałkowski herbu Prawdzic uzyskał od króla Jana III Sobieskiego przywilej na założenie wszystkich cechów. Kolejnymi właścicielami miasta i okolicznych posiadłości byli Chomentowscy herbu Lis, Tarłowie herbu Topór, Giebułtowscy herbu Lis, Dunin-Wąsowiczowie herbu Łabędź, Chociszewscy herbu Junosza, Nowosielscy herbu Sas, Kochanowscy herbu Korwin, Domańscy herbu Laryssa, Skrzyńscy herbu Zaremba i Pruszakowie herbu Leliwa. W roku 1866, na mocy ukazu carskiego, miasto zyskało status „narodowego”. W tym samym roku utraciło prawa miejskie i zostało osadą. Mieszkańcy Kazanowa utrzymywali się z rolnictwa, znane są również tradycje rzemieślnicze – głównie szewskie i krawieckie.

W XIX wieku znaczną liczbę mieszkańców – dochodzącą do 45 % - stanowili Żydzi, zajmujący się przeważnie handlem i rzemiosłem. Największą liczbę mieszkańców – około 1500 – miał Kazanów na początku XX wieku. Kazanów był kilkakrotnie palony i niszczony w trakcie wojen, co przy położeniu z dala od głównych szlaków komunikacyjnych przyczyniło się do ubożenia ludności i stopniowej utarty znaczenia.

Od 1972 roku Kazanów jest siedzibą gminy. Na dawnych dokumentach miejskich występuje herb Ostoja Obecnie prowadzone są badania w archiwach, które pozwolą ustalić historyczny herb Kazanowa. Historia gminy Kazanów, to oprócz dziejów samego miasteczka Kazanów, także dzieje dwóch parafii: kazanowskiej i odechowskiej. Sam Odechów (jako Nowy Targ) przez krótki czas (od 1537 roku) był miasteczkiem, ale była to lokacja nieudana i jedynym śladem „miejskości” jest wioska zwana Miasteczko. Cała zachodnia część gminy – jej sołectwa: Kowalków, Kowalków Kolonia, Wólka Gonciarska, Wólka Maziarska, Kopiec, Zakrzówek – Wieś, Zakrzówek – Kolonia, Ruda (Kosiorowa), Borów, Dębniak, Niedarczów Dolny – Wieś, Niedarczów Dolny – Kolonia, Niedarczów Górny – Wieś, Niedarczów Górny – Kolonia – należały i należą do parafii w Odechowie, które leży już w gminie Skaryszew. Dawne miasteczko Kazanów leży nad rzeczką Iłżanką lub Chotczą (Chodzieżą).

Na mocy przywileju króla Zygmunta Augusta z 1566 roku zostało założone przez Marcina Kazanowskiego herbu Grzymała na gruntach wsi Miechów. Fakt ten potwierdzony został w radomskich księgach ziemskich pod rokiem 1588. Królewski przywilej nadawał Kazanowowi prawa magdeburskie oraz 3 jarmarki na: Trzech Króli, na dzień św. Trójcy i św. Franciszka. Miasto miało prawo do targów w sobotę. Jak piszą współcześni: „…prócz chwastów, bylicy i ostu dzikiego nic się nie rodzi”. Kazanów mocno ucierpiał w czasie potopu szwedzkiego. Po potopie właścicielami miasteczka zostali Głogowscy. Ale przed 1683 rokiem miasto przejął już ród Strzałkowskich herbu Ostoja. Wystarali się oni u króla Jana III Sobieskiego o przywileje na założenie cechów w Kazanowie. Niestety miasteczko nie rozwijało się, liczba mieszkańców wahała się między 200-300 osób. Np. w latach 1662-1667 w Kazanowie mieszkało 226 osób w XVIII wieku. Po nich w ciągu stu lat było kilkunastu właścicieli: Głogowscy herbu Grzymała, Chomentowscy herbu Oksza, Giebułtowscy herbu Nowina, Tarłowie herbu Topór, Wąsowiczowie herbu Łabędź, Nowosielscy herbu Ślepowron i Kochanowscy herbu Korwin. Przedstawiciel tego ostatniego rodu był budowniczym nowego kościoła w roku 1863. wcześniej w roku 1798 zbudowano przy kościele szpital (przytułek), który jeszcze na początku XX wieku służył za organistówkę. W roku 1818 parafia kazanowska (Kazanów i Dębnica) liczyła 402 wiernych. W roku 1827 w Kazanowie było 83 domy drewniane, murowany kościół i drewniana bożnica. Miasteczko liczyło 601 mieszkańców, w tym: 205 Żydów. Nie wiadomo kiedy dołożono Kazanowowi czwarty jarmark na św. Marcina. Mimo tego miasteczko podupadło, zaniechano sobotnich jarmarków, a w połowie XIX wieku i targów. Niedługo potem ratusz oddano w dzierżawę. Na przełomie lat 1939-1940 pojawiła się bezimienna organizacja, której pierwszym organizatorem był Władysław Gołąbek "Boryna" z Kroczowa Mniejszego.

W 1942 roku weszła ona w skład BCh i przyjęła nazwę BCh "Ośki". W walce z hitlerowskim okupantem zasłynęli: Jan Sońta - "Ośka" Władysław Gołąbek - "Boryna" Józef Owczarek - "Posępny" Władysław Owczarek - "Bula" Tadeusz Wojtyniak - "Baca". Za działalność partyzancką miejscowej ludności, żandarmeria niemiecka spaliła w listopadzie 1941 roku wieś Pieńki Kazanowskie. Za zabicie niemieckiego żandarma hitlerowcy dokonali 18 marca 1942 roku egzekucji na mieszkańcach Kazanowa i okolic. W lasach przy trasie Kazanów - Kroczów Większy zostrezlali 16 Polaków i 16 Żydów.11 Lipca 1942 roku żandarmeria niemiecka z Iłży dokonała w Kazanowie i okolicach masowych mordów mieszkańców.

W 1945 roku w laskach za Kazanowem wzniesiono pomnik dla uczczenia pamięci zamordowanych 18 marca 1942 roku.W roku 1956 zainstalowano pierwsze telefony w Kazanowie. W roku 1957 nastąpiło otwarcie Gromadzkiej Biblioteki Publicznej w Kazanowie. W 1958 roku rozpoczęto budowę Domu Kultury w Kazanowie. W trakcie prac budowlanych postanowiono przeznaczyć budynek na szkołę. Inwestycję zakończono w roku 1971. W 1959 roku otwarto nową linię autobusową PKS łączącą Kazanów z Radomiem, w Kazanowie również w tym roku podłączono sieć elektryczną. W roku 1961 został oddany do użytku nowy budynek, w którym umieszczono prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej oraz Urząd Pocztowy, posterunek MO i bibliotekę publiczną. W 1962 roku uruchomiony został piętrowy dom towarowy, w którym na parterze mieszczą się sklepy, na piętrze - biura Spółdzielni "Samopomoc Chłopska".W 1964 roku oddano do użytku mieszkańców bar "Nad Iłżanką". W roku 1966 uruchomiono pierwsze przedszkole w Kazanowie. W 1970 roku na miejscowym Cmentarzu odsłonięto pomnik ku czci partyzantów Batalionów Chłopskich pomordowanych przez okupanta w czasie II wojny światowej.W roku 1972 powstała Zasadnicza Szkoła Rolnicza w Kazanowie. 1 stycznia 1973 roku z dawnej Gromadzkiej Rady Narodowej Kazanowa, Kowalkowa oraz części sołectw GRN Odechów powstała gmina Kazanów. W roku 1985 Gminny Ośrodek Zdrowia zostaje przeniesioną do nowego budynku. W 1997 roku oddano do użytku salę gimnastyczną przy PSP w Kowalkowie. W 1999 roku wybudowano obiekt, w którym znalazły swoją siedzibę Państwowe Przedszkole i OSP w Kazanowie. W roku 2000 rozbudowano PSP w Kazanowie, a w roku 2001 oddano do użytku nową część PG w Kazanowie. Po reformie administracyjnej kraju Kazanów znalazł się w powiecie zwoleńskim województwa mazowieckiego.